اسطوره ها، رویاهای جمعی بشر و نمادهای اساطیری، زبان هنری و رازناک اسطوره ها هستند که با پای نهادن به ساحت شعر، ایجازگونگی، فشردگی و ژرفایی معنایی آن را دو چندان می کنند. نمادها با ماهیت سیال، شکل پذیر و منعطفِ خود، به مقتضای شرایط زمان و مکان قادرند مفاهیم و موضوعات عمیق و ریشه داری را به شیوه ای جامع و گسترده آینگی کنند و از صورتی واحد، معانی و کاربردهای گوناگونی ارایه دهند و با رویندگی و پویایی مداوم، تازگی و ماندگاری خود را استمرار ببخشند.البته شاعران و هنروران نمادگرا به فراخور پشتوانه های فرهنگی، دغدغه های ذهنی و نیازهای اصیلِ فردی و اجتماعی خود، ممکن است توجه و اقبال ویژه ای به بهره گیری از نمادهایی خاص در آثار هنری خود از خویش نشان دهند؛ اما نگارنده سعی کرده است در این مقاله ضمن پرداختن به مبانی تئوریک کاربرد نمادها و موضوعات مرتبط با آن، به گونه ای محوری، مهم ترین عوامل روی آوری شاعران به کار بست اسطوره های گیاهی و نمادهای نباتی را مورد پژوهش و مداقه علمی و مستند قرار دهد و در این رهگذر نیم نگاهی هم به بازتاب مضامین و کاربردهایی از این دست در اساطیرِ اقوام و ملل گوناگون نیز داشته باشد، تا امکان مقایسه و تطبیق و تطابقی روشنگر و حقیقت نما فراهم گردد.

اسطوره ها، رویاهای جمعی بشر؛ و نمادهای اساطیری، زبان هنری و رازناک اسطوره ها هستند که با پای نهادن به ساحت شعر، ایجازگونگی، فشردگی و ژرفایی معنایی آن را دو چندان می کنند. نمادها با ماهیت سیال، شکل پذیر و منعطف خود، به مقتضای شرایط زمان و مکان، قادرند مفاهیم و موضوعات عمیق و ریشه داری را به شیوه ای جامع و گسترده آینگی کنند، از صورتی واحد، معانی و کاربردهای گوناگونی را ارایه دهند و با رویندگی و پویایی مداوم، تازگی و ماندگاری خود را استمرار ببخشند. البته شاعران و هنروران نمادگرا به فراخور پشتوانه های فرهنگی، دغدغه های ذهنی و نیازهای اصیل فردی و اجتماعی خود، ممکن است توجه و اقبال ویژه ای به بهره گیری از نمادهایی خاص در آثار هنری خویش از خود نشان دهند. نگارنده در این مقاله بر آن است تا ضمن پرداختن به مبانی تئوریک کاربرد نمادها و موضوعات مرتبط با آن، به گونه ای محوری، مهم ترین عوامل روی آوری شاعران به کاربست اسطوره های گیاهی و نمادهای نباتی را مورد پژوهش و مداقه علمی و مستند قرار دهد و در این رهگذر نیم نگاهی هم به بازتاب مضامین و کاربردهایی از این دست در اساطیر اقوام و ملل گوناگون داشته باشد تا امکان مقایسه و تطبیق و تطابقی روشن و حقیقت نما فراهم شود.

عدم تبلور عنصر ترس از گذر زمان در ساختارهای تصویری آخرین رمان نویسنده ای که کلیه نوشته های پیشین او در سری بیست جلدی روگون- ماکار مملو از تصاویر زمانی (در معنای دوورانی آن) بوده و نیز اختصاص داستانی که بر خلاف قواعد حاکم بر ناتورالیسم، غایت شور و سرمستی عشق بی بدیل را در تولد نوزادی می داند که قرار است «منجی» و مسیح جهان نوین شود، ما را بر آن داشت تا مطالعه ساختارهای تصویری آخرین رمان از این مجموعه را به دقت مورد بررسی قرار داده و از پی آن در صدد ردیابی جهت گیری نهایی نظام تخیلی نویسنده، یعنی امیل زولا، در رویارویی با عنصر مرگ و ترس از گذر زمان باشیم. این حقیقت که عناصر ترس در نوشته های پیشین زولا بدون ایجاد هیچ ردپا یا نشانی از خود، به یکباره از ساختارهای تصویری عالم داستانی دکتر پاسکال رخت بربسته اند نشان از تغییر نوع ذهنیت و جهان بینی نویسنده در رویارویی با دنیای پیرامونی خود و به خصوص عنصر زمانمندی در معنای فلسفی آن دارد. در این مقاله در نظر داریم تا روند تغییر این نوع نگرش در جهان بینی را در چهارچوب تغییرات صورت گرفته در نظام ساختهای تصویری رمان پی گیری کنیم. این تغییرات در چه جهتی است؟ نظام تخیلی نویسنده به چه صورت توانسته است ردپای مرگ و ترس از گذر زمان را از تاروپود عالم داستانی خود پاک کند؟ تبلور کدام دسته از کهن الگوها یا ساختارهای تصویری توانسته اند جایگزین عناصر تصویری ترس و مرگ شوند و حرکت ساختارهای تصویری ذهن را به سمت تناوب هارمونیک و پایدار نظام تخیلی تسهیل کنند؟ اینها جمله سوالاتی هستند که ما در طول این مقاله و با تکیه بر ابزارهای تحلیلی که مکتب گرونوبل در اختیار ما قرار داده به آن ها پاسخ خواهیم داد.

طبیعت و عناصر آن در منظومه فکری بشر، نقشی محوری دارند. گیاه یکی از این عناصر طبیعی است که به شکل موازی و با خویش­ کاری­ های مشابه در اساطیر ملل مختلف ظهور و بروز داشته­ است. این نقش­ مایه­ ها به دلیل همراهی با آداب و رسوم آیینی و مقدس­ اند. بازخوانی تطبیقی گیاهان اساطیری و خویش­ کاری آن­ ها می­ تواند مبیّن نقش طبیعت به­ ویژه آشنایی با آبشخور مشترک آن در اسطوره­ سازی بشر باشد. این پژوهشِ توصیفی-تحلیلی براساس رویکرد تطبیقی مکتب امریکایی تلاش کرده­ است این وجوه مشترک و عملکرد مشابه را در طبقه­ بندی ژرژ دومزیل واکاوی کند. از نتایج تحقیق برمی­ آید که گستره خویش­ کاری گیاهان، از اسطوره ی آفرینش و نمودهای آن در اسطوره ایزدان نباتی، فرایند زایش و تولد دوباره قهرمانان اسطوره ای و حتی خویش­ کاری آن­ ها در دگردیسی و یا خاصیت الهی بخشیدن به انسان­ ها؛ چون تعلق رویین­ تنی و نامیرایی به آدمیان تا اساطیر مرگ و رستاخیز گیاهی ابرانسان­ های مقدس به ادراک مناسبات انسان و گیاه در اساطیر ملل و نسبت آنها در جهان­ بینی نظام­ های سه­ گانه اجتماعی عصر اسطوره­ ای تعلق دارد. بر اساس این الگو، اغلب روایات اسطوره­ ای گیاه تبار جهان برآمده از بینش طبقه روحانیان است که برای طبقه فرودست (توده کشاورز و تولیدکننده) در جهت حفظ زایش، حیات و استمرار آیینی آنها به شکل فلسفه مقدس حیات و بقا ایجاد شده است.

از زیر مجموعه های ژانر قصه پریان، می توان به نوع قصه هایی اشاره کرد که در طبقه بندی آرنه - تامپسون جای می گیرند. روایت کلی این قصه ها، معمولا حکایت پسر جوانی است که با دسترسی به باغی جادویی، صاحب میوه هایی می شود که با شکافتن هر یک از آنها ، پری زاده ای زیبارو سر برمی آورد. از این نوع قصه ها، روایت های مختلفی در نقاط مختلف جهان وجود دارد.در این مقاله، با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای، قصه های مربوط به اقوام مختلف (با این درون مایه) را گرد آورده ایم و به شیوه توصیفی – تفسیری، قواعد حاکم بر این گونه قصه ها را بررسی می کنیم تا بن مایه های مشترک و جهانی آنها را با عنایت به خاستگاه های اسطوره ای شان تبیین کنیم. یافته های مقاله نشان می دهد که این قصه ها و اسطوره هایی که منشا آن ها هستند، بازتاب تخیل بشر درباره جاندار پنداری طبیعت به شمار می آیند. از سویی باغ جادویی که قهرمان قصه به آن می رسد، می تواند شمایلی اسطوره ای از بهشت گمشده باشد.

بازتاب و تأثیر اسطوره در زمینه­ های گوناگون زندگی انسان پسا­ اساطیری، امری واضح و آشکار و تأیید­ شده­ است. به­ نظر­ می­ رسد عرفان نیز یکی از مقوله­ هایی­ است که گاه تحت تجلّی و تأثیر اسطوره قرار­ گرفته­ است. یکی از این تجلّی­ ها را می­ توان در کارکرد مختلف اعداد و رازناکی آنان در متون اساطیری و عرفانی پیگیری­ کرد. در این مقاله به شیوه ی توصیفی _ تحلیلی، تجلّی و بازتاب محسوس و نامحسوس کارکردهای اعداد مقدّس اسطوره­ ای در متون برگزیده ی نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم ه. ق بررسی­ شده­ است. البتّه این تشابهات هرگز دلیل تأثیرپذیری صرف و آگاهانه ی عرفان از اساطیر نیست، زیرا این تجلّی­ ها در زمینه­ های دیگر اندیشه­ های جامعه ی بشری نیز مشاهده­ می­ شود و مورد واکاوی قرار گرفته­ اند. نتایج پژوهش حاضر، حاکی­ از­ آن­ است که گروهی از اعداد، از جمله: یک، دو، سه، چهار و هفت با مضرب­ هایشان( چهل، هفتاد و. . . )، پنج، شش، دوازده و هزار، خودآگاه یا ناخودآگاه با­ توجّه­ به ضمیر مشترک جمعی انسان­ ها، میان دو مقوله ی اسطوره و عرفان مشترک­ بوده، کارکردهایی مانند: وحدت و یگانگی، کثرت و فراوانی، تکامل، تقدّس و رازناکی دارند.